Σε εξέλιξη ο τερματισμός της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα

Αναφορικά με την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη, η πρόεδρος της ΕΕ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έκανε επιτέλους δύο χρήσιμες δηλώσεις και μια ομιλία σχετικά με το φλέγον ζήτημα της επάρκειας, ως μέρος μιας σειράς πολιτικών συνομιλιών που όμως διοργανώνονται πλέον με μεγάλη καθυστέρηση.

Ενόψει μάλιστα και του έκτακτου συμβουλίου των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ-27 στις 9 Σεπτεμβρίου, ο Έλληνας υπουργός απέστειλε τις προτάσεις της χώρας μας που είχαν διατυπωθεί από πέρυσι τον Σεπτέμβριο εγκαίρως και πολλάκις από τον ίδιο τον πρωθυπουργό στις Συνόδους Κορυφής.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η ειδική αναφορά της Ε.Ε. που παρήγαγε η Μονάδα Οικονομικών Πληροφοριών, σε έκθεση που τιτλοφορείται, «Europe's Bleak Midwinter», τονίζοντας μάλλον απαισιόδοξα, τις παρακάτω 10 σημαντικές διαπιστώσεις:

- Η Ρωσία θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο ως όπλο και οι παραδόσεις φυσικού αερίου είναι πιθανό να συνεχιστούν στο μέγιστο του 20% των κανονικών ροών και να διακόπτονται τακτικά, με τη Γερμανία να αντιμετωπίζει ελλείψεις φυσικού αερίου, που επηρεάζουν τη βιομηχανική παραγωγή.

- Η οικονομία της ευρωζώνης θα δει τώρα μηδενική ανάπτυξη το 2023, με τις οικονομίες της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Αυστρίας, αλλά και του Ηνωμένου Βασιλείου να συρρικνώνονται. Αυτό ήταν ήδη αναμενόμενο λόγω των παγκόσμιων οικονομικών προοπτικών, αλλά έχει επιδεινωθεί από το ενεργειακό.

- Προσωρινά ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι η Γερμανία είχε σχεδόν γεμίσει τα αποθέματα φυσικού αερίου της, αλλά ακόμη και γεμάτα, αυτά θα κάλυπταν τη ζήτηση μόνο για 2 μήνες το χειμώνα, και δεν ήταν σαφές από πού θα προμηθεύονταν η χώρα το έλλειμμα στη συνέχεια. Ο τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο Wilhelmshaven θα τεθεί σε λειτουργία το 2023, αλλά αυτό θα κάλυπτε μόνο το 8,5% της γερμανικής ζήτησης.

- Η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Σλοβακία καθώς και τα κράτη της Βαλτικής και η Βουλγαρία, θα πληγούν περισσότερο τόσο από την εξάρτησή τους από μια συρρικνούμενη γερμανική οικονομία, που ήδη κινείται από τα μεγάλα πλεονάσματα των εξαγωγών στο έλλειμμα, όσο και από τις δικές τους ελλείψεις φυσικού αερίου.

- Η ευρωπαϊκή οικονομία θα συνέχιζε με υποτονική ανάπτυξη και θα εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει πραγματικά προβλήματα το χειμώνα του 2023/4, μόνο βλέποντας ανάκαμψη στα τέλη της δεκαετίας του 2020, καθώς η εξάρτηση από το ρωσικό αέριο αντικαταστάθηκε από εναλλακτικές πηγές ενέργειας τόσο από ορυκτά όσο και από ανανεώσιμες πηγές.

- Η Κίνα παρείχε το 22% των βιομηχανικών εισαγωγών της Ευρώπης και μια ευρωπαϊκή επιβράδυνση θα έπληττε την παραγωγή της και θα δημιουργούσε βραδύτερη ανάπτυξη στην Κίνα, επηρεάζοντας την υπόλοιπη Ασία και την παγκόσμια οικονομία.

- Οι τιμές του LNG αυξάνονταν από ευρωπαίους αγοραστές που ήταν έτοιμοι να πληρώσουν τα πάντα για τις προμήθειες, και αυτό θα επηρέαζε άλλες οικονομίες εκτός Ευρώπης που επιδιώκουν να χρησιμοποιούν LNG για να μειώσουν την εξάρτηση από πιο βρώμικα καύσιμα - και πάλι με αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομική παραγωγή.

- Το κόστος παραγωγής λιπασμάτων και το επακόλουθο κλείσιμο εργοστασίων στην Ευρώπη θα οδηγούσε σε ελλείψεις σε ολόκληρο τον κόσμο, και με την ευρωπαϊκή παραγωγή να μειωθεί, λιγότερες εξαγωγές σε φτωχότερες χώρες που εξαρτώνται από αυτές για τη διατροφή του πληθυσμού τους, οδηγώντας σε κοινωνική αναταραχή.

- Η αντιστάθμιση των ευκαιριών για την Αφρική και την Ασία θα προκύψει από την επιταχυνόμενη ζήτηση για εναλλακτική ενέργεια στην Ευρώπη. Αυτοί οι εξαγωγείς θα επωφεληθούν από την αυξανόμενη ζήτηση για χαλκό, ψευδάργυρο και σπάνιες γαίες, για παράδειγμα, μπαταρίες και ηλιακούς συλλέκτες.

- Η πρόωρη εκτίμηση πως θα εξελιχθεί η μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας και πως τα κράτη μέλη θα προσπαθούσαν να διασφαλίσουν τα δικά τους συμφέροντα, τα οποία θα κάνουν τη διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας πιο δύσκολη. Η πολιτική πίεση στις κυβερνήσεις να ευνοήσουν τα νοικοκυριά έναντι της βιομηχανίας στο πιθανό δελτίο ηλεκτρικής ενέργειας, θα οξύνει περαιτέρω την ύφεση.

Η πρόεδρος της ΕΕ σχετικά με το φλέγον ζήτημα της ενέργειας, ενόψει και του έκτακτου συμβουλίου των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ-27 στις 9 Σεπτεμβρίου, έκανε τη πρώτη δήλωση στη Στρατηγική Σύνοδο Κορυφής του Bled στη Σλοβενία και τη δεύτερη στην ανταλλαγή απόψεων με τον Γερμανό υπουργό Οικονομίας και Ενέργειας Ρόμπερτ Χάμπεκ του κόμματος των Πρασίνων, ως μέρος μιας σειράς πολιτικών συνομιλιών που διοργανώνονται, με θέμα «Πώς να πετύχουμε ένα κλίμα ουδέτερης Ευρώπης». Συνοπτικά, από την ομιλία και τις δηλώσεις της φον ντερ Λάιεν, συμπεραίνονται τα εξής:

1. Η Επιτροπή θα προτείνει μια βραχυπρόθεσμη «έκτακτη παρέμβαση» για την αντιμετώπιση της αύξησης των τιμών της ενέργειας και μια πιο μακροπρόθεσμη θεμελιώδη μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, εστιάζοντας, μεταξύ άλλων, στον τρέχοντα μηχανισμό που καθορίζει τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, το πιο ακριβό καύσιμο εισόδου, προς το παρόν, το αέριο.

2. Η αναθεώρηση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα απαιτούσε χρόνο και δεν θα ήταν έτοιμη πριν από τις αρχές του 2023. Αυτό θα πρέπει να συμβεί πολύ πιο γρήγορα, λόγω της παρούσας κρίσης.

3. Η πρόταση να αναπτύξει η Επιτροπή ένα εργαλείο, που μοιάζει πολύ με έκτακτο φόρο, για τον περιορισμό των κερδών που πραγματοποιούν οι εταιρείες που χρεώνουν υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά παράγονται με εισροές χαμηλού κόστους. Τα έσοδα που θα προκύψουν θα διατεθούν για να βοηθήσουν τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους.

4. Η πιθανή λύση τα ανώτατα όρια τιμών όπως στην Ισπανία και την Πορτογαλία που συνδέονται με την επιδότηση του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και τη διατήρηση της τιμής της ενέργειας που παράγεται από εναλλακτικές τεχνολογίες.

5. Η επισήμανση στην ισπανική αγορά που έχει δει το φθηνότερο φυσικό αέριο να αυξάνει την εγχώρια ζήτηση και ένα τέτοιο σύστημα θα λειτουργούσε μόνο εάν εγκριθεί σε όλη την Ευρώπη: η ισπανική επιδότηση είχε ήδη προκύψει στις γαλλικές εταιρείες ενέργειας που αντλούν περισσότερη και φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια από την Ισπανία μέσω της διασύνδεσής τους. Αυτού του είδους η διαρροή, εάν δεν υιοθετήσουν όλα τα κράτη μέλη την ίδια προσέγγιση, θα αποτελούσε σημαντικό πρόβλημα σε όσους συνδέονται με πολλές χώρες.

6. Οι πάροχοι αιολικής και ηλιακής ενέργειας αποκομίζουν πολύ μεγάλα κέρδη, αλλά δεν μπορούν να τα επενδύσουν σε νέες υποδομές λόγω των εμποδίων στην αδειοδότηση. Επιπρόσθετα, από την γερμανική προτροπή να γεμίσει τα αποθέματά της σε φυσικό αέριο έχουν εκμεταλλευτεί οι έμποροι για να αυξήσουν περαιτέρω τις τιμές του φυσικού αερίου.

Τέλος από όλα τα παραπάνω προκύπτει πως ο τερματισμός της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα είναι σε εξέλιξη και οι προμηθευτές της Ευρώπης άρχισαν να αλλάζουν τάχιστα. Οι προμήθειες φυσικού αερίου από πηγές εκτός Ρωσίας έχουν αυξηθεί κατά 31 δισ. κυβικά μέτρα αντισταθμίζοντας τις μέχρι τώρα ρωσικές περικοπές στην παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Αυτές τις μέρες οι χώρες της ΕΕ βιώνουν το τετραήμερο crash test της πλήρους διακοπής του ρωσικού φυσικού αερίου και προετοιμάζονται για ένα δύσκολο χειμώνα. Η μείωση από τα κράτη μέλη της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15% και η προσπάθεια να το αποθηκεύσουν μπορεί να εξοικονομήσει έως και 45 δισ. κυβικά μέτρα. Φυσικά ο καλύτερος τρόπος για να την απαλλαγή και απεξάρτηση είναι να επιταχύνει η ΕΕ τη μετάβαση σε πράσινες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας και να επενδύσει στην ηλιακή ενέργεια, τον άνεμο, την υδροηλεκτρική ενέργεια, τη βιομάζα, το γεωθερμικό ή πράσινο υδρογόνο.

Από τα 300 δισ. ευρώ της πρωτοβουλίας REPowerEU για να επιτύχει η πράσινη ενεργειακή μετάβαση, πρέπει αρχικά να διατεθούν αρκετά για να ξεπεραστεί η περίοδος ενεργειακής φτώχειας της ΕΕ. Πρέπει να αλλάξει το μοντέλο και ο τρόπος αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που κρίνεται αυστηρώς ακατάλληλος κάτω από τις σημερινές συνθήκες και απαιτεί επείγουσα τριπλή διαρθρωτική παρέμβαση με την αποσύνδεση της τιμής του φυσικού αερίου από την τιμή ηλεκτρικής ενέργειας, την κοινή προμήθεια φυσικού αερίου και την επιβολή πλαφόν στη χονδρική τιμή του φυσικού αερίου.