Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος και σταθερός ορισμός αυτού που καλείται κοινωνική στέγαση, πολλές φορές αυτή περιλαμβάνει το σχεδιασμό, κατασκευή και τοποθέτηση οικιστικών μονάδων από τις ίδιες τις κρατικές αρχές ή μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς.
Σύμφωνα με το archdaily οι προοπτικές ή οι προτεραιότητες μιας κυβέρνησης για την παροχή κοινωνικής στέγασης, μπορεί να διαφέρουν σε όρους χωρητικότητας, κόστους, βιωσιμότητας ή αστικής ανάπλασης, και όλες οδηγούν σε μοναδικές απαντήσεις από αρχιτέκτονες και σχεδιαστές.
Τί συμβαίνει σε διάφορες χώρες του κόσμου
Βέλγιο
Στο βελγικό σύστημα, η κοινωνική στέγαση παρέχεται σε άτομα με χαμηλά εισοδήματα, είτε πρόκειται για άτομα είτε για οικογένειες. Για 40 χρόνια, το σύστημα κοινωνικής στέγασης έχει αποκεντρωθεί στις τρεις περιφέρειες της χώρας: την Περιφέρεια των Βρυξελλών, την Περιφέρεια της Φλάνδρας και την Περιφέρεια της Βαλλονίας. Η κοινωνική στέγαση μπορεί να παρέχεται από δήμους, δημόσιες εταιρείες, συνεταιρισμούς ή μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Η «κοινωνική» στέγαση εξυπηρετεί άτομα που αντιμετωπίζουν κοινωνικές ή οικονομικές δυσκολίες και κατανέμεται με βάση έναν συνδυασμό επιπέδων εισοδήματος και ομάδων προτεραιότητας. Εν τω μεταξύ, η «ενδιάμεση» στέγαση κατανέμεται σε άτομα σε λιγότερο επισφαλείς καταστάσεις, αλλά που εξακολουθούν να έχουν ανάγκη από δημόσια βοήθεια. Περίπου το 6,5% της βελγικής αγοράς κατοικίας αποτελείται από κοινωνικές κατοικίες, συνολικά πάνω από 280.000 μονάδες.
ΗΠΑ
Η κοινωνική στέγαση στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει συχνά τη μορφή «Επιδοτούμενης στέγασης» που διαχειρίζονται οι ομοσπονδιακές, πολιτειακές και τοπικές υπηρεσίες. Οι δημόσιες κατοικίες κοστολογούνται κάτω από τις τιμές της αγοράς, με τα ομοσπονδιακά προγράμματα να προσφέρουν συχνά μηνιαίες τιμές στο 30% του εισοδήματος του νοικοκυριού. Περισσότερα από 1,2 εκατομμύρια νοικοκυριά ως δημόσια στέγαση σε όλη τη χώρα, τα οποία διαχειρίζονται 3300 σύλλογοι δημόσιας στέγασης.
Ισπανία
Σε αντίθεση με πολλές ευρωπαϊκές χώρες, το απόθεμα κατοικιών της Ισπανίας είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ιδιοκατοικούμενο, με το 95% των ενοικιαζόμενων μονάδων να ανήκουν σε ιδιώτες και όχι σε ιδρύματα. Αυτό έχει περάσει στο σύστημα κοινωνικής στέγασης, όπου ένας μεγάλος αριθμός κοινωνικών κατοικιών παραχωρείται με όρους ελεύθερης ιδιοκτησίας και όχι με επιδοτούμενα προγράμματα ενοικίασης.
Μεξικό
Στο Μεξικό, η στέγαση για πληθυσμιακές ομάδες χαμηλού εισοδήματος παρέχεται από στέγαση αυτοβοήθειας, όπου οι οικογένειες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κατασκευή των δικών τους σπιτιών ή κοινωνικής στέγασης. Τα τελευταία δέκα χρόνια, έχουν αναπτυχθεί αρκετά προγράμματα για την ενίσχυση της κοινωνικής ή οικονομικά προσιτής στέγασης. Τα προγράμματα «Tu Casa» και «Vivienda Rural» παρέχουν επιχορηγήσεις για την κατασκευή νέων κατοικιών, την αγορά υπαρχόντων κατοικιών και τις ανακαινίσεις σπιτιών.
Ολλανδία
Στην Ολλανδία, η κοινωνική στέγαση, γνωστή ως «sociale huurwoningen», προσφέρεται στους πολίτες με επιδοτούμενη τιμή. Όσοι μένουν σε επιδοτούμενες κατοικίες δεν πληρώνουν περισσότερα από 710,68 ευρώ το μήνα, με το κράτος να συνεισφέρει το υπόλοιπο. Οι έλεγχοι ενοικίων σημαίνουν ότι οι τιμές δεν μπορούν να αυξηθούν περισσότερο από 4,3% ετησίως. Η διαχείριση της στέγασης γίνεται μέσω ενός συστήματος βαθμών, το οποίο καθορίζει την αξία του ακινήτου στο οποίο θα διαμένει ο αιτών, και ως εκ τούτου το ενοίκιο του. Η επίβλεψη του συστήματος ασκείται από το Centraal Fonds Volkshuisvesting (κεντρικό ταμείο στέγασης).
Χιλή
Τα τελευταία 30 χρόνια, η Χιλή έχει κάνει μεγάλα βήματα σε ότι αφοράς την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγαση. Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι το ποσοστό των οικογενειών και των ατόμων που δεν έχουν στέγη ή έχουν στέγαση κατώτερης ποιότητας, μειώθηκε από 23% το 1992 σε 10% το 2011. Ωστόσο, η κακή ποιότητα και η υπερπληθυσμένη στέγαση παραμένει ένα ζήτημα σε σύγκριση με τα διεθνή πρότυπα, καθώς έχει ως αποτέλεσμα τον οικιστικό διαχωρισμό στις αστικές περιοχές. Οι διατάξεις για οικονομικά προσιτές και κοινωνικές κατοικίες στη Χιλή περιλαμβάνουν επιδοτήσεις σε νοικοκυριά χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, προγράμματα ενοικίασης για αγορά και επιδοτήσεις ενοικίων.
Τί συμβαίνει στην Ελλάδα
Η συνηθέστερη μορφή παροχής κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα ήταν η ανέγερση συγκροτημάτων κοινωνικής κατοικίας όπως συνέβαινε στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Αυτά τα συγκροτήματα ανεγέρθηκαν την περίοδο του μεσοπολέμου έως το 2004 από διάφορους φορείς αλλά και το κεντρικό κράτος (Υπουργείο Πρόνοιας) για τη στέγαση των προσφύγων, των εσωτερικών μεταναστών, των υπαλλήλων του ιδιωτικού τομέα και των κατοίκων των παλαιών συγκροτημάτων του Υπουργείου Πρόνοιας.
Σύμφωνα με το athenssocialatlas, στην Ελλάδα δεν υπάρχει επίσημος ορισμός για την κοινωνική κατοικία. Το μοντέλο κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα ήταν πάντα το υπολειμματικό (residual). Απευθυνόταν σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, όπως πρόσφυγες, εσωτερικοί μετανάστες, μισθωτοί και κάτοικοι των παλαιών συγκροτημάτων του Υπουργείου Πρόνοιας. Μέρος των προγραμμάτων αυτών συνδέονταν άμεσα με προγράμματα εκκαθάρισης παραγκουπόλεων και κατασκευής συγκροτημάτων κοινωνικής κατοικίας. Επίσης, υπήρχαν περιπτώσεις όπου τα συγκροτήματα ανεγείρονταν σε εκτάσεις τις οποίες αποκτούσε το δημόσιο ύστερα από απαλλοτρίωση. Τα διαμερίσματα στα συγκροτήματα αυτά δίνονταν απευθείας στους δικαιούχους για ιδιοκατοίκηση και όχι για ενοικίαση (Kandylis et al. 2018). Η Ελλάδα παραμένει η μόνη ευρωπαϊκή χώρα όπου απουσιάζει πλήρως ο τομέας της κοινωνικής ενοικίασης (Pittini and Laino 2011).
Σήμερα …
Το Επίδομα Στέγασης και το πρόγραμμα «Στέγαση και Εργασία για τους αστέγους» είναι δύο εργαλεία που έχει επιστρατεύσει η κεντρική κυβέρνηση στη χώρα μας.
Το πρώτο είναι ένα προνοιακό πρόγραμμα για νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα που επιβαρύνονται με το κόστος ενοικίου για την πρώτη κατοικία τους. Το ποσό της επιδότησης ενοικίου ανέρχεται σε 70 ευρώ το μήνα για το μονοπρόσωπο νοικοκυριό. Το ποσό αυτό αυξάνεται κατά 35 ευρώ το μήνα για κάθε επιπλέον μέλος της οικογένειας. Τα νοικοκυριά μπορούν να υποβάλουν αίτηση απευθείας από την ηλεκτρονική πλατφόρμα του προγράμματος είτε μέσω των αρμοδίων υπηρεσιών των Δήμων ή των Κέντρων Κοινότητας του Δήμου διαμονής τους. Η αίτηση εγκρίνεται εφόσον πληρούνται τα εισοδηματικά, περιουσιακά και λοιπά κριτήρια που τίθενται στην Κοινή Υπουργική Απόφαση του προγράμματος.
Το δεύτερο απευθύνεται σε άτομα και οικογένειες που διαβιούν σε συνθήκες έλλειψης στέγης και λειτουργεί συμπληρωματικά στο πλαίσιο εφαρμογής δημόσιων πολιτικών καταπολέμησης της έλλειψης αυτής. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επιδότηση ενοικίου για διάστημα είκοσι τεσσάρων μηνών, παροχή υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής στήριξης και διασύνδεσης με συμπληρωματικές κοινωνικές παροχές και υπηρεσίες, καθώς και υπηρεσίες ενεργοποίησης, κατάρτισης και προώθησης στην εργασία.
