Προς απαγόρευση τα "χρυσά διαβατήρια"

Το σχέδιο ψηφίστηκε στην συνεδρίαση της επιτροπής την Τρίτη (15 Φεβρουαρίου) με 61 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και 5 αποχές.

Οι ευρωβουλευτές τονίζουν ότι τα προγράμματα «ιθαγένειας μέσω επενδύσεων» (citizenship by investment / CBI), βάσει των οποίων οι υπήκοοι τρίτων χωρών μπορούν να αποκτήσουν δικαιώματα ιθαγένειας ως αντάλλαγμα για επενδύσεις, είναι απαράδεκτα από δεοντολογική, νομική και οικονομική άποψη, ενώ ενέχουν πολλούς σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια. Τα λεγόμενα «χρυσά διαβατήρια» υπονομεύουν την ουσία της ιθαγένειας της ΕΕ και θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, τονίζουν.

Το κείμενο ζητεί την επιβολή ενός ευμεγέθους τέλους της ΕΕ επί των σχετικών επενδύσεων, το οποίο θα παραμείνει σε ισχύ κατά τη σταδιακή κατάργηση των CBI, και επ’ αόριστον για τα προγράμματα «διαμονής μέσω επενδύσεων» (residence by investment / RBI), τις λεγόμενες «χρυσές visa».

Οι ευρωβουλευτές εκφράζουν τη λύπη τους για την έλλειψη ολοκληρωμένων διαδικασιών ελέγχου και για το γεγονός ότι το ισχύον σύστημα επιτρέπει την υποβολή διαδοχικών αιτήσεων σε διάφορα κράτη μέλη, βάσει ελέγχων που διενεργούνται από μη κρατικούς φορείς.

Κανόνες για τις «χρυσές βίζα»

Σημειώνοντας τη διαφορά στη σοβαρότητα των κινδύνων που εγκυμονούν τα συστήματα «κατοικίας από επενδύσεις» (τα οποία παρέχουν το δικαίωμα διαμονής έναντι επενδύσεων) το σχέδιο έκθεσης ζητεί κοινούς κανόνες της ΕΕ για την εναρμόνιση των προτύπων και την ενίσχυση της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής. Οι ευρωβουλευτές ζητούν:

• αυστηρούς ελέγχους ιστορικού (μεταξύ άλλων όσον αφορά τα μέλη της οικογένειας και τις πηγές χρηματοδότησης), υποχρεωτικές αναζητήσεις στα συστήματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων της ΕΕ, καθώς και διαδικασίες ελέγχου σε τρίτες χώρες
• υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων για τα κράτη μέλη
• απαιτήσεις ελάχιστης φυσικής διαμονής (για τους αιτούντες) και ενεργού συμμετοχής, ποιότητας, προστιθέμενης αξίας και συμβολής στην οικονομία (για τις επενδύσεις τους).

Οι ευρωβουλευτές προβλέπουν επίσης ένα σύστημα «κοινοποίησης και διαβούλευσης» που θα επιτρέπει σε άλλα κράτη μέλη να αντιτίθενται στη χορήγηση «χρυσής βίζας».

Προειδοποιήσεις σχετικά με τον ρόλο των διαμεσολαβητών

Η έκθεση τονίζει ότι οι λεγόμενοι διαμεσολαβητές στα προγράμματα αυτά δεν είναι ούτε διαφανείς ούτε λογοδοτούν, ζητώντας την απαγόρευση της συμμετοχής τους στα προγράμματα CBI και τη θέσπιση «αυστηρού και δεσμευτικού κανονισμού» για τα RBI. Οι ευρωβουλευτές επιθυμούν να σταματήσουν οι πρακτικές εμπορικής προώθησης που χρησιμοποιούν σύμβολα της ΕΕ ή επισημαίνουν τα οφέλη της ιθαγένειας της ΕΕ, και ζητούν τη θέσπιση ενός πλαισίου κυρώσεων.

Το κείμενο ζητεί επίσης από την Επιτροπή να ασκήσει πίεση στις τρίτες χώρες των οποίων οι πολίτες ταξιδεύουν με απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης προς την ΕΕ, προκειμένου να καταργήσουν και τα δικά τους προγράμματα CBI και να μεταρρυθμίσουν τα προγράμματα RBI.

Επόμενα βήματα

Οι ευρωβουλευτές αναμένεται να συζητήσουν και να ψηφίσουν επί της έκθεσης στην επόμενη σύνοδο ολομέλειας (7-10 Μαρτίου). Σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος, η Επιτροπή θα πρέπει να εκπονήσει νομοθετική πρόταση ή να αιτιολογήσει την απόφασή της να μην το πράξει.

Τουλάχιστον 130.000 άτομα επωφελήθηκαν από τα καθεστώτα CBI και RBI στην ΕΕ μεταξύ 2011 και 2019, τα οποία απέφεραν έσοδα άνω των 21,8 δισ. ευρώ για τις σχετικές χώρες. 

Τρία κράτη μέλη έχουν προγράμματα CBI: η Βουλγαρία (όπου η κυβέρνηση έχει υποβάλει σχέδιο νόμου για τον τερματισμό του προγράμματος), η Κύπρος (προς το παρόν διεκπεραιώνει μόνο αιτήσεις που υποβλήθηκαν πριν από τον Νοέμβριο του 2020) και η Μάλτα. 

Δώδεκα κράτη μέλη διαθέτουν καθεστώτα RBI, όλα με αποκλίνοντα ποσά και επιλογές επενδύσεων, καθώς και πρότυπα για τους ελέγχους και τις διαδικασίες.