Η μεταλλευτική σε «αχαρτογράφητα νερά»

Του κ Καπαγερίδη Ιωάννη, PhD CEng CSci MIMMM

Προέδρου του Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Αναπληρωτής Καθηγητής Μεταλλευτικής Πληροφορικής Πολυτεχνική Σχολή, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας 

Τα συστήματα ταξινόμησης πόρων, όπως αυτά ορίζονται από τους διεθνής κώδικες αναφοράς αποτελεσμάτων έρευνας, ορυκτών πόρων, και αποθεμάτων, συνδέονται κατά βάση με την χερσαία εξόρυξη. 

Η εφαρμογή τους σε κοιτάσματα βαθέων υδάτων κατά την αξιολόγηση του οικονομικού δυναμικού και της γεωλογικής βεβαιότητάς τους είναι απαραίτητη, ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πρέπει να διαφέρει σε ορισμένες πτυχές από την εφαρμογή τους στην ξηρά, λόγω των μοναδικών προκλήσεων και χαρακτηριστικών της εξόρυξης βαθέων υδάτων. 

Ως αποτέλεσμα, είναι απαραίτητη η εξέλιξη και προσαρμογή των συστημάτων ταξινόμησης και συνολικά των κωδικών αναφοράς για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών.

Κώδικες αναφοράς και συστήματα ταξινόμησης

Οι παραδοσιακές κατηγορίες ταξινόμησης ορυκτών πόρων είναι οι εξής:

1. Μετρημένοι πόροι: Αυτοί είναι οι ορυκτοί πόροι υψηλότερης εμπιστοσύνης. Βασίζονται σε δεδομένα που λαμβάνονται από λεπτομερή και στενά κατανεμημένη δειγματοληψία και δοκιμή του κοιτάσματος. Τα δεδομένα συλλέγονται συνήθως από γεωτρήσεις ή άλλες μεθόδους άμεσης δειγματοληψίας. Έχουν υψηλό βαθμό γεωλογικής βεβαιότητας.

2. Δεικνυόμενοι πόροι: έχουν χαμηλότερο επίπεδο γεωλογικής εμπιστοσύνης σε σύγκριση με τους μετρημένους πόρους. Βασίζονται σε δεδομένα που λαμβάνονται από δειγματοληψία μικρότερης πυκνότητας από τους μετρημένους πόρους και μπορεί να περιλαμβάνουν κάποια παρεμβολή μεταξύ σημείων δεδομένων.

3. Υποθετικοί πόροι: έχουν το χαμηλότερο επίπεδο γεωλογικής εμπιστοσύνης. Βασίζονται σε περιορισμένα δεδομένα και συχνά συνεπάγονται υψηλότερο βαθμό αβεβαιότητας. Οι υποθετικοί  πόροι συνήθως εκτιμώνται από γεωλογικά στοιχεία και μπορεί να περιλαμβάνουν υποθέσεις σχετικά με τη συνέχεια και τη γεωμετρία του κοιτάσματος.

Είναι προφανές ότι οι παραπάνω ορισμοί θα πρέπει να προσαρμοστούν στα χαρακτηριστικά των κοιτασμάτων βαθέων υδάτων και ειδικότερα στις μεθόδους έρευνάς τους. Είναι απαραίτητη η εξέταση του τι συνιστά δειγματοληψία, πως μετριέται η πυκνότητα δειγματοληψίας, πως εφαρμόζονται οι μέθοδοι εκτίμησης/παρεμβολής (πχ, γεωστατιστική), κλπ. Ομοίως θα πρέπει να προσαρμοστούν και οι ορισμοί των αποθεμάτων (reserves) ώστε να καλύπτουν τις μεθόδους εκμετάλλευσης καθώς και το σύνολο των παραγόντων μετατροπής πόρων σε αποθέματα που θα έχουν σημασία στην περίπτωση των κοιτασμάτων αυτών. Η προσαρμογή αυτή θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία με τη Διεθνή Αρχή Θαλάσσιου Βυθού (ISA) - ο οργανισμός που ρυθμίζει τις δραστηριότητες εξόρυξης βαθέων υδάτων σε διεθνή ύδατα. 

Η ISA έχει θεσπίσει κατευθυντήριες γραμμές και κανονισμούς για την έρευνα και εκμετάλλευση ορυκτών πόρων στη βαθιά θάλασσα. Οι κανονισμοί αυτοί περιλαμβάνουν διατάξεις για την εκτίμηση των πόρων και την υποβολή αναφορών, αν και συγκεκριμένα συστήματα ταξινόμησης ενδέχεται να διαφέρουν μεταξύ των εταιρειών εξόρυξης και των έργων. Διάφοροι οργανισμοί, ερευνητές και ιδρύματα έχουν αναπτύξει τα δικά τους συστήματα ταξινόμησης ή μεθοδολογίες για την κατηγοριοποίηση των κοιτασμάτων βαθέων υδάτων με βάση διαφορετικά κριτήρια. Αυτά τα συστήματα συχνά εξαρτώνται από τους συγκεκριμένους στόχους και τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του οργανισμού ή του ατόμου. Ορισμένοι κοινοί παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη στην ταξινόμηση των κοιτασμάτων βαθέων υδάτων περιλαμβάνουν:

1. Γεωλογική σύνθεση: Τα κοιτάσματα μπορούν να ταξινομηθούν με βάση τη γεωλογική τους σύσταση, όπως πολυμεταλλικά οζίδια, πολυμεταλλικά σουλφίδια, κλπ.

2. Τοποθεσία: Η θέση του κοιτάσματος εντός βαθέων υδάτων, συμπεριλαμβανομένων των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών ή περιοχών του θαλάσσιου βυθού, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κριτήριο ταξινόμησης. 

3. Βάθος: Τα εύρη βάθους εντός της βαθιάς θάλασσας μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για ταξινόμηση. Για παράδειγμα, ορισμένες αποθέσεις μπορεί να βρεθούν στην αβυσσαλέα πεδιάδα, ενώ άλλες συνδέονται με υδροθερμικά συστήματα αεραγωγών στις μεσοωκεάνιες κορυφογραμμές.

4. Ορυκτοί πόροι: Η ταξινόμηση μπορεί να βασίζεται στους ορυκτούς πόρους που περιέχονται στα κοιτάσματα, όπως μαγγάνιο, χαλκό, χρυσό ή σπάνιες γαίες.

5. Οικολογικές επιπτώσεις: Ορισμένα συστήματα ταξινόμησης λαμβάνουν υπόψη τις οικολογικές επιπτώσεις της εξόρυξης κοιτασμάτων βαθέων υδάτων, κάνοντας διάκριση μεταξύ περιοχών με ευαίσθητα οικοσυστήματα και περιοχών με μικρότερη οικολογική σημασία.

6. Νομικές και κανονιστικές εκτιμήσεις: Η ταξινόμηση μπορεί επίσης να επηρεαστεί από νομικά και κανονιστικά πλαίσια που διέπουν τις δραστηριότητες εξόρυξης βαθέων υδάτων.

Στο πλαίσιο των κοιτασμάτων ορυκτών βαθέων υδάτων, η ταξινόμηση των πόρων μπορεί να περιλαμβάνει συνδυασμό δεδομένων από τηλεχειριζόμενα οχήματα (ROV), αυτόνομα υποβρύχια οχήματα (AUV), γεωφυσικές έρευνες και δειγματοληψία ιζημάτων, καθώς και δεδομένα από γεωτρήσεις κατά περίπτωση. Αυτά τα κοιτάσματα βρίσκονται σε δύσκολα περιβάλλοντα με περιορισμένη προσβασιμότητα, γεγονός που μπορεί να καταστήσει την εκτίμηση των πόρων πιο περίπλοκη και αβέβαιη σε σύγκριση με την εξόρυξη στην ξηρά. 

Για να αποφευχθούν αστοχίες στην αναφορά ορυκτών πόρων κοιτασμάτων βαθέων υδάτων, παρόμοιες με αυτές που είχαν σημειωθεί στο παρελθόν για κοιτάσματα στην ξηρά, θα πρέπει να αναπτυχθούν, να συμφωνηθούν, και να εφαρμοστούν ειδικοί κώδικες αναφοράς ή να ενημερωθούν οι υπάρχοντες κώδικες αναφοράς αποτελεσμάτων έρευνας, ορυκτών πόρων και αποθεμάτων για την περίπτωση των κοιτασμάτων βαθέων υδάτων, με έμφαση στο σύστημα ταξινόμησης πόρων και αποθεμάτων καθώς και τις απαιτήσεις για το αρμόδιο πρόσωπο (Qualified/Competent Person) που έχει την επίβλεψη και την ευθύνη των σχετικών αναφορών.

Αρμόδιο Πρόσωπο

Στο πλαίσιο των ορυκτών πόρων βαθέων υδάτων, ένα αρμόδιο πρόσωπο υπεύθυνο για τη διαδικασία υποβολής αναφορών θα ορίζεται συνήθως με παρόμοιο τρόπο με τους ομολόγους του στην υποβολή αναφορών σχετικά με τους χερσαίους ορυκτούς πόρους. Τα πρόσωπα αυτά είναι υπεύθυνα για τη διασφάλιση ότι οι εκτιμήσεις των πόρων και οι σχετικές αναφορές συμμορφώνονται με τα διεθνώς αποδεκτά πρότυπα και βασίζονται σε ορθές γεωλογικές και τεχνικές αρχές. Ωστόσο, τα ειδικά προσόντα και οι απαιτήσεις για τα πρόσωπα αυτά στον εξορυκτικό τομέα βαθέων υδάτων εξαρτώνται από το κανονιστικό πλαίσιο και τις πρακτικές του κλάδου στη συγκεκριμένη περιοχή λειτουργίας. Ακολουθεί μια γενική επισκόπηση του τρόπου με τον οποίο μπορεί να οριστεί ένα αρμόδιο πρόσωπο:

1. Γεωλογική και τεχνική εμπειρογνωμοσύνη: Ένα αρμόδιο πρόσωπο ή ειδικευμένο πρόσωπο στον τομέα των ορυκτών πόρων βαθέων υδάτων θα είναι συνήθως γεωλόγος, μηχανικός ή άλλος τεχνικός εμπειρογνώμονας με γνώσεις και εμπειρία σχετικά με τη γεωλογία βαθέων υδάτων, τα κοιτάσματα ορυκτών και τις μεθόδους έρευνας.

2. Σχετική εμπειρία: Το άτομο πρέπει να έχει ιστορικό εμπειρίας στην έρευνα και αξιολόγηση κοιτασμάτων ορυκτών βαθέων υδάτων ή συναφών πεδίων. Αυτή η εμπειρία μπορεί να περιλαμβάνει εργασία σε έργα έρευνας, εκτίμηση πόρων ή εργασίες εξόρυξης στη βαθιά θάλασσα.

3. Επαγγελματική διαπίστευση: Ανάλογα με τα πρότυπα της περιοχής και της βιομηχανίας, το άτομο μπορεί να χρειαστεί να κατέχει επαγγελματικές πιστοποιήσεις, να είναι μέλος σε σχετικούς βιομηχανικούς οργανισμούς ή να αναγνωρίζεται από ρυθμιστικό φορέα που επιβλέπει δραστηριότητες εξόρυξης βαθέων υδάτων.

4. Εξοικείωση με τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές: Ένα ικανό ή ειδικευμένο άτομο στον τομέα των ορυκτών πόρων βαθέων υδάτων θα πρέπει να γνωρίζει καλά τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές και πρότυπα για την εκτίμηση των πόρων και την υποβολή εκθέσεων στη βαθιά θάλασσα, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν τους κανονισμούς που ορίζονται από τη Διεθνή Αρχή Θαλάσσιου Βυθού (ISA).

5. Τήρηση των κανονισμών αναφοράς: Θα πρέπει να ακολουθούν και να τηρούν τους κώδικες αναφοράς και τις κατευθυντήριες γραμμές που ισχύουν για την εκτίμηση και την υποβολή αναφορών ορυκτών πόρων βαθέων υδάτων. Αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν διεθνώς αναγνωρισμένους κώδικες όπως ο κώδικας JORC (Joint Ore Reserve Committee Code), CIMVAL (Committee for Mineral Reserve International Reporting Standards) ή άλλοι προσαρμοσμένοι απαραίτητα για εξόρυξη βαθέων υδάτων.

6. Ανεξαρτησία και ακεραιότητα: Είναι σημαντικό για το αρμόδιο ή ειδικευμένο πρόσωπο να διατηρεί την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα στις αξιολογήσεις και τις εκθέσεις του, διασφαλίζοντας ότι η επαγγελματική του κρίση δεν διακυβεύεται από συγκρούσεις συμφερόντων.

7. Ηθικές και υπεύθυνες πρακτικές: Η εξόρυξη βαθέων υδάτων εγείρει μοναδικές περιβαλλοντικές και ηθικές ανησυχίες. Ένα ειδικευμένο πρόσωπο στον τομέα αυτό θα πρέπει να γνωρίζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τα δεοντολογικά ζητήματα που σχετίζονται με την εξόρυξη βαθέων υδάτων και θα πρέπει να εργάζεται για τη διασφάλιση υπεύθυνων και βιώσιμων πρακτικών.

Η ταξινόμηση πόρων και οι κώδικες αναφοράς στον τομέα της εξόρυξης βαθέων υδάτων πιθανότατα θα συνεχίσει να εξελίσσεται καθώς ο κλάδος ωριμάζει και καθίστανται διαθέσιμα περισσότερα δεδομένα. Είναι σημαντικό για τις εταιρείες και τους ερευνητές που ασχολούνται με την εξόρυξη βαθέων υδάτων να ακολουθούν τις βέλτιστες πρακτικές, να τηρούν τους διεθνείς κανονισμούς στην εκτίμηση και ταξινόμηση των πόρων για να εξασφαλίσουν υπεύθυνη και βιώσιμη ανάπτυξη των πόρων, και να συμβάλουν στην διαμόρφωσή των κανονισμών αυτών.