Πρόκειται για κτίρια ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής και ιστορικής αξίας που αυτή τη στιγμή βρίσκονται ερειπωμένα, κενά και αναξιοποίητα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις είναι και επικίνδυνα για την ασφάλεια των κατοίκων και των περαστικών.
Μια ανεπίσημη καταγραφή και αυτοψία του 2014 μόνο στην περιοχή γύρω από την πλατεία Ομονοίας στην Αθήνα εντόπισε 267 τέτοια κτήρια. Από αυτά τα κτήρια της συγκεκριμένης μικρής περιοχής, περισσότερα από το 1/3, τα 92, ήταν εγκαταλελειμμένα, με συνολικό εμβαδόν περίπου 150.000 τ.μ.
Το νέο κείμενο πολιτικής που δημοσιεύει η διαΝΕΟσις, το οποίο υπογράφει ο Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και μέλος του advisory board της διαΝΕΟσις Νίκος Τριανταφυλλόπουλος, και προέκυψε μετά από έρευνα που εκπονήθηκε με την οικονομική στήριξη του Ιδρύματος Ωνάση, εστιάζει στην αξιοποίηση των διατηρητέων κτιρίων. Επισημαίνει τους κανόνες που ισχύουν γι’ αυτά μετά τον χαρακτηρισμό τους και σχολιάζει τα εμπόδια, τις αντιφάσεις και τα κενά που αποτρέπουν την αξιοποίηση, το "ζωντάνεμα" αυτών των κτηρίων και, κατ’ επέκταση, των περιοχών όπου βρίσκονται.
Όμως, το κείμενο δεν μένει στις διαπιστώσεις. Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες δημοσιεύσεις της διαΝΕΟσις, επιχειρεί να προτείνει λύσεις: διατυπώνει ένα τεκμηριωμένο σχήμα, το οποίο έχει ως βάση την ισχύουσα νομοθεσία και ακολουθεί τις συστάσεις διεθνών οργανισμών για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Εάν εφαρμοστεί, ενδεχομένως θα μπορούσε να μετριάσει σημαντικά το πρόβλημα και να οδηγήσει στην αξιοποίηση πολλών διατηρητέων κτιρίων.
Ο Φορέας, όπως αναφέρεται μεταξύ άλλων, θα έχει υπό την εποπτεία του ένα Ταμείο Παροχής Οικονομικών Ενισχύσεων και μια Τεχνική Υπηρεσία η οποία και θα υποστηρίζει διοικητικά και τεχνικά την υλοποίηση των έργων, θα εκδίδει εγκαίρως τις κατάλληλες άδειες και επίσης θα παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες στους δικαιούχους των έργων και των οικονομικών ενισχύσεων, δηλαδή στους ιδιοκτήτες των κτιρίων.
Αν το κόστος για την αποκατάσταση του διατηρητέου (επίσης λαμβάνοντας υπόψη τα πιθανά έσοδα από την αξιοποίησή του) υπολογίζεται σε 150.000 ευρώ, το κράτος θα πρέπει να αναλάβει την επιπλέον δαπάνη των 50.000 ευρώ. Με αυτό τον τρόπο, δηλαδή συνδέοντας τα έσοδα από την αξιοποίηση του κτιρίου με την παροχή οικονομικής βοήθειας, το ΠΔ "επιβάλλει" την επανάχρηση του κτιρίου και αναλαμβάνει μόνο το μέρος του κόστους εκείνο το οποίο σχετίζεται με τον χαρακτήρα του κτιρίου ως δημόσιο αγαθό.
Σημειώνεται ότι η λύση που προτείνει το κείμενο πολιτικής βασίζεται στο Προεδρικό Διάταγμα με αρ. 15/28.4.1988, με το οποίο θεσμοθετούνται θέματα που κρίθηκαν με την απόφαση 1099/1987 της ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Με την απόφαση αυτή, αναγνωρίστηκε ουσιαστικά ότι τα διατηρητέα κτίρια διαθέτουν στοιχεία που τα κατατάσσουν στα δημόσια αγαθά. Η απόφαση αναγνωρίζει επίσης ότι, εφόσον η φθορά των κτιρίων δεν έχει προκληθεί σκόπιμα, το Δημόσιο έχει την υποχρέωση να καλύψει το σύνολο ή μέρος της σχετικής δαπάνης, όταν αυτή ξεπερνά ένα "εύλογο όριο".
