Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια επιδεινούμενη οικιστική κρίση, με έλλειμμα 9,6 εκατομμυρίων κατοικιών, ή 3,5% του συνολικού αποθέματος κατοικιών. Το χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης συνεχίζει να διευρύνεται, λόγω υψηλών μεταναστευτικών ροών και πτώσης της οικοδομικής δραστηριότητας.
Σύμφωνα με την έκθεση της CBRE "2025 European Real Estate Outlook Mid-Year Review", εκδόθηκε μόλις το 60,5% των απαιτούμνενων οικοδομικών αδειών το 2024. Τα πρώιμα στοιχεία για το 2025 δείχνουν επιτάχυνση της πτώσης. Η παράδοση κατοικιών αναμένεται να καλύψει μόλις το 64% της ζήτησης το 2025, παρά τα προγράμματα τόνωσης και τους πολιτικούς στόχους.
Οι κυβερνήσεις δίνουν πλέον προτεραιότητα στη στέγαση και τη μετανάστευση ως απάντηση στην αυξανόμενη πίεση της κοινής γνώμης. Ορισμένες έχουν θεσπίσει κίνητρα για την ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας, όμως χωρίς βαθιές μεταρρυθμίσεις στις διαδικασίες αδειοδότησης και πολιτικής ανάπτυξης, η έλλειψη κατοικιών αναμένεται να ξεπεράσει τα 10 εκατομμύρια.
Η κρίση αυτή απαιτεί συντονισμένη δράση σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η άρση δομικών εμποδίων, η προώθηση της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης και η διεύρυνση της προσφοράς κατοικιών είναι κρίσιμες.
Πίεση στην Προσιτότητα
Οι σφιχτές αγορές και τα αυξανόμενα ενοίκια επιβαρύνουν τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Οι περιορισμοί στην προσφορά έχουν αναζωπυρώσει τη συζήτηση για ελέγχους ενοικίων, όμως η εμπειρία δείχνει ότι τέτοια μέτρα συχνά μειώνουν την προσφορά και επιδεινώνουν τη μακροπρόθεσμη προσιτότητα.
Η ιδιωτικοποίηση επιδεινώνει το πρόβλημα. Θεσμικοί και ιδιώτες επενδυτές αγοράζουν ενοικιαζόμενα ακίνητα με σκοπό τη μετατροπή τους σε κατοικίες ιδιοκατοίκησης. Αυτό μειώνει το απόθεμα ενοικιαζόμενων κατοικιών, αυξάνει τα ενοίκια και περιορίζει τις επιλογές των ενοικιαστών.
Υπάρχουν ήπιες ενδείξεις βελτίωσης. Η Oxford Economics προβλέπει αύξηση εισοδήματος στην ΕΕ κατά 4,6% το 2025, ξεπερνώντας οριακά την προβλεπόμενη αύξηση ενοικίων 4,3% από την CBRE. Ωστόσο, το περιθώριο είναι μικρό και η κρίση συνεχίζεται.
Η πολιτική κατεύθυνση αλλάζει. Αντί για αυστηρότερους ελέγχους ενοικίων, οι κυβερνήσεις στρέφονται σε στρατηγικές ενίσχυσης της προσφοράς. Στην Ιρλανδία, οι περιορισμοί ενοικίων καταργούνται υπέρ νέων νόμων ανάπτυξης. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ένα πρόγραμμα ύψους 39 δισ. λιρών στοχεύει στην επέκταση της κοινωνικής στέγασης. Περισσότερες χώρες αναμένεται να ακολουθήσουν.
Επενδυτές και συρρίκνωση της αγοράς ενοικίασης
Η αύξηση των επιτοκίων (2022–2023) και η αυστηροποίηση των κανονισμών ενοικίων έχουν διευρύνει το χάσμα μεταξύ αποδόσεων ενοικίασης και αξιών κενών ακινήτων. Οι επενδυτές ανταποκρίνονται αποχωρώντας από τον τομέα της ενοικίασης και πωλώντας ακίνητα στην αγορά ιδιοκατοίκησης.
Αυτή η τάση επιβραδύνει και σε ορισμένες περιοχές αντιστρέφει την αύξηση της προσφοράς ενοικιαζόμενων κατοικιών. Στις αστικές περιοχές, όπου η ζήτηση είναι πιο έντονη, οι επιπτώσεις είναι πιο έντονες.
Η έκταση των επιπτώσεων διαφέρει ανάλογα με τους ρυθμούς αλλαγής ενοικιαστών, τα μέτρα προστασίας των ενοικιαστών και τα χαρακτηριστικά της αγοράς. Ωστόσο, η κατεύθυνση είναι σαφής: η ιδιωτικοποίηση μειώνει το απόθεμα κατοικιών για ενοικίαση.
Αν δεν αντιμετωπιστεί, αυτή η εξέλιξη θα καταστήσει τη στέγαση λιγότερο προσιτή και προσβάσιμη. Οι φορείς χάραξης πολιτικής ενδέχεται να χρειαστεί να παρέμβουν—προστατεύοντας την προσφορά ενοικιαζόμενων κατοικιών, διατηρώντας ταυτόχρονα την ελκυστικότητα της αγοράς για τους επενδυτές.
