Σε διαβούλευση από το ΤΕΕ η Τεχνική Οδηγία "Βιοκλιματικός σχεδιασμός στον ελλαδικό χώρο"

Πρόκειται για μια παντελώς νέα ΤΟΤΕΕ που συνέταξε έμπειρη επιστημονικά και επαγγελματικά ομάδα εργασίας.

Η συμβολή ωστόσο τόσο των μελών του ΤΕΕ όσο και της αγοράς και των θεσμικών φορέων είναι πολύτιμη στη διαδικασία οριστικοποίησής της, καθώς για πρώτη φορά θα υπάρξει τέτοιο κείμενο οδηγιών προς τον τεχνικό κόσμο της χώρας. Η διαβούλευση της νέας ΤΟΤΕΕ για τον Βιοκλιματικό Σχεδιασμό θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι 14/3/2022.

Τα κείμενα των σχεδίων όλων των ΤΟΤΕΕ, όπως ετοιμάζονται, είναι ανηρτημένα στην ειδική ιστοσελίδα του ΤΕΕ: https://web.tee.gr/anatheorisi-methodologikoy-plaisioy-energeiakoy-schediasmoy-ktirion/   

Υπενθυμίζεται ότι το ΤΕΕ προχωρά σε αναθεώρηση των Τεχνικών Οδηγιών ΤΕΕ που αφορούν τον τομέα της ενέργειας στα κτίρια, αλλά και την καθιέρωση νέων Τεχνικών Οδηγιών ΤΕΕ που μέχρι σήμερα δεν υπήρχαν. Η θεσμοθέτηση των νέων ΤΟΤΕΕ θα οδηγήσει και σε αναθεώρηση του ισχύοντος ΚΕνΑΚ (Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων) σε δεύτερο χρόνο, σύμφωνα με τις νομοθετικές και κανονιστικές εξελίξεις, όπως θα αποφασίσει το αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος και ενέργειας.

Σχετικά με το θέμα, ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός δήλωσε: «Το ΤΕΕ εξαρχής στηρίζει την προσπάθεια της χώρας να προσαρμοστεί στις βέλτιστες διαθέσιμες παγκοσμίως τεχνικές, ειδικά στον κτιριακό τομέα και στον τομέα εξοικονόμησης ενέργειας, με βάση τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Για αυτό το λόγο ανέλαβε την πρωτοβουλία σύνταξης και αναθεώρησης του ΚΕΝΑΚ, την έκδοση Τεχνικών Οδηγιών για επιμέρους μεθοδολογίες και στηρίζει έμπρακτα, όχι στα λόγια, την τεχνική τεκμηρίωση για να μπορούν οι μηχανικοί και κάθε επιστήμονας να κάνει με το δυνατόν πιο ολοκληρωμένο τρόπο τη δουλειά του.

Η αναγκαιότητα να προχωρούμε σε επενδύσεις εγχώριας παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, σε εξοικονόμηση ενέργειας και σε έργα με πράσινο, βιοκλιματικό σχεδιασμό πηγάζει πλέον από την κοινή λογική: εξοικονομούμε πόρους, μειώνουμε τις εκπομπές ρύπων, κάνουμε πιο βιώσιμη τη ζωή στις πόλεις, εξοικονομούμε χρήματα, διασφαλίζουμε την ενεργειακή μας ασφάλεια και επάρκεια.

Η διαβούλευση που ανακοινώνουμε για τη νέα ΤΟΤΕΕ που αφορά τον βιοκλιματικό σχεδιασμό στη χώρα μας, πρέπει να είναι ουσιαστική και για αυτό καλώ όλους τους συναδέλφους με εμπειρία να καταθέσουν τις παρατηρήσεις και προτάσεις τους. Αποτελούν μέρος μιας συνολικής προσπάθειας εκσυγχρονισμού και προσαρμογής στις μελλοντικές ανάγκες του συνόλου των εργαλείων και κειμένων για την ενεργειακή απόδοση και εξοικονόμηση».   

   Γιατί μια νέα ΤΟΤΕΕ για τον Βιοκλιματικό Σχεδιασμό

Καίρια σύγχρονα ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, η κατασπατάληση φυσικών πόρων και η υποβάθμιση του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, σχετίζονται άμεσα με την κατασκευή και τη λειτουργία των κτιρίων σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Ο σχεδιασμός των κτιρίων αποτελεί κρίσιμο παράγοντα στην αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων. Η προσέγγιση του βιοκλιματικού σχεδιασμού στοχεύει στην ανακατεύθυνση των αρχών σχεδιασμού του δομημένου περιβάλλοντος προς αειφορικές λύσεις, που περιλαμβάνουν την αξιοποίηση τοπικών ιδιαιτεροτήτων και κλιματικών συνθηκών, την ορθή διαχείριση φυσικών πόρων, τη συνεισφορά ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την υιοθέτηση τεχνικών και υλικών που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον ή την υγεία των ανθρώπων.

Η παρούσα Τεχνική Οδηγία αποσκοπεί στην ανασκόπηση των διαθέσιμων στοιχείων, των δυνατοτήτων και των περιορισμών της εφαρμογής των αρχών του βιοκλιματικού σχεδιασμού στα κτίρια, στις κλιματικές ζώνες της Ελλάδας, με άξονα την αξιοποίηση σχεδιαστικών επιλογών για τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων, λαμβάνοντας υπόψη και την ανάγκη τεκμηρίωσης των σχεδιαστικών επιλογών των μελετών ενεργειακής απόδοσης κτιρίων.

Σκοπός της Οδηγίας είναι πολλαπλός:

• να καθορίσει μια κοινή ορολογία και «γλώσσα» για όλους τους μηχανικούς που συνεργάζονται για την σύνταξη μιας Μελέτης Ενεργειακής Απόδοσης,
• να εξηγήσει ουσιώδεις και βασικές αρχές που χρησιμοποιούνται από άλλες Τεχνικές Οδηγίες και το εθνικό λογισμικό βάσης υπολογισμών ΤΕΕ-Κ.Εν.Α.Κ.,
• να προσφέρει στον μελετητή αξιοποιήσιμα εργαλεία για το σχεδιασμό καθώς και για τις αποφάσεις κατά τη σύνθεση για την πρακτική ενσωμάτωση βιοκλιματικών στοιχείων σε κτίρια τόσο του αστικού χώρου όσο και της εκτός σχεδίου δόμησης.
• να λειτουργήσει επικουρικά στις υφιστάμενες Τεχνικές Οδηγίες για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και να καλύψει την τεκμηρίωση ζητημάτων που αφορούν:

Ø  σε επιλογές σχεδιασμού, χωροθέτησης και διαστασιολόγησης δομικών στοιχείων και συστημάτων όπως ανοίγματα και συστήματα ηλιοπροστασίας, γεωμετρικές αναλογίες κελύφους, μέγεθος, θέση και προσανατολισμός ανοιγμάτων, που ήδη λαμβάνονται υπόψη στους υπολογισμούς του λογισμικού ΤΕΕ ΚΕΝΑΚ, όμως δεν αξιολογούνται πλήρως, λόγω της σχεδιαστικής ταύτισης με το κτίριο αναφοράς.

Ø  σε επιλογές σχεδιασμού, χωροθέτησης και διαστασιολόγησης δομικών στοιχείων και συστημάτων που ως τώρα δεν λαμβάνονταν υπόψη στους υπολογισμούς του λογισμικού ΤΕΕ Κ.Εν.Α.Κ. (αλλά πλέον λαμβάνονται), όπως παθητικά ηλιακά συστήματα, φυτεμένα δώματα και φυτεύσεις σε κατακόρυφες επιφάνειες.

Ø  τον τρόπο διαχείρισης και τον υπολογισμό ποσοτικών δεδομένων για επιλογές σχεδιασμού και συστήματα που δεν λαμβάνονται στους υπολογισμούς του λογισμικού ΤΕΕ ΚΕΝΑΚ, όπως η επίδραση του διαμπερούς αερισμού, του νυχτερινού δροσισμού κ.ά.

Η οδηγία αντιμετωπίζει το βιοκλιματικό σχεδιασμό του κτιρίου, που αφορά κυρίως την ενεργειακή του συμπεριφορά, ως ένα υποσύνολο του αειφορικού σχεδιασμού, όπως αναλύεται και στο τελευταίο κεφάλαιο.

Τι περιλαμβάνει η νέα ΤΟΤΕΕ για τον Βιοκλιματικό Σχεδιασμό

Η Τεχνική Οδηγία διαρθρώνεται σε επτά ενότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν συνοπτικά τις κυριότερες παραμέτρους του βιοκλιματικού σχεδιασμού για τα κτίρια, καθώς και συγκριτικά αποτελέσματα ποσοτικών δεδομένων που προκύπτουν από τις διάφορες επιλογές σχεδιασμού.

Στην πρώτη ενότητα αναπτύσσονται οι βασικές αρχές και οι στόχοι του βιοκλιματικού σχεδιασμού καθώς και οι κύριες περιβαλλοντικές παράμετροι και σχεδιαστικές επιλογές που επηρεάζουν την περιβαλλοντική και ενεργειακή συμπεριφορά των κτιρίων.

Στη δεύτερη ενότητα διερευνώνται μέθοδοι αξιολόγησης της απόδοσης του κελύφους ως προς τον σχεδιασμό του και τα χαρακτηριστικά των δομικών στοιχείων του. Δίνονται απλοποιητικές σχέσεις συσχέτισης απωλειών και ηλιακών κερδών, με αντίστοιχα παραδείγματα και νομογράμματα, ώστε ο/η μελετητής/ήτρια να μπορεί, με τη χρήση τους κατά τον σχεδιασμό του κτιρίου, να λαμβάνει εύκολα αποφάσεις σχετικά με τη βιοκλιματική στρατηγική που θα ακολουθήσει.

Στην τρίτη ενότητα αναφέρονται οι μέθοδοι παθητικής θέρμανσης των κτιρίων και οι σχεδιαστικές επιλογές που ενισχύουν τα ηλιακά κέρδη και περιορίζουν τις θερμικές απώλειες. Επίσης, παρουσιάζονται ενδεικτικά συγκριτικά αποτελέσματα της χωροθέτησης ανοιγμάτων με διαφορετικό μέγεθος και προσανατολισμό και της εφαρμογής διαφορετικών παθητικών ηλιακών συστημάτων σε τυπικό κτίριο ως προς τις ενεργειακές απαιτήσεις για θέρμανση και ψύξη.

Στην τέταρτη ενότητα αναφέρονται οι μέθοδοι φυσικού δροσισμού των κτιρίων και οι σχεδιαστικές επιλογές που περιορίζουν τα θερμικά κέρδη, αξιοποιούν τη θερμική μάζα των δομικών στοιχείων για τη συγκράτηση θερμότητας και ενισχύουν την αποβολή θερμότητας. Επίσης παρουσιάζονται ενδεικτικά συγκριτικά αποτελέσματα της εφαρμογής διαφορετικών συστημάτων ηλιοπροστασίας και διαφορετικών μεθόδων φυσικού αερισμού σε τυπικό κτίριο ως προς τις ενεργειακές απαιτήσεις για θέρμανση και ψύξη.

Στην πέμπτη ενότητα αναφέρονται μέθοδοι ενίσχυσης του φυσικού φωτισμού στο εσωτερικό των κτιρίων και σχεδιαστικές επιλογές μεγέθους και χωροθέτηση ανοιγμάτων, διαχείρισης ιδιοτήτων επιφανειών και προσθήκης συμπληρωματικών συστημάτων.

Στην έκτη ενότητα αναφέρονται μέθοδοι βελτίωσης του μικροκλίματος στο περιβάλλον των κτιρίων και σχεδιαστικές επιλογές για τη διαχείριση των συνθήκων στον υπαίθριο χώρο που συνεπικουρούν στη μείωση των απαιτήσεων ψύξης ή και θέρμανσης των κτιρίων. Επίσης, παρουσιάζονται ενδεικτικά συγκριτικά αποτελέσματα προσομοιώσεων της εφαρμογής φυτεμένων δωμάτων και κατακόρυφων φυτεύσεων σε όψεις διαφορετικού προσανατολισμού σε τυπικό κτίριο ως προς τη μεταβολή της θερμοκρασίας περιβάλλοντος εξωτερικά του κελύφους του κτιρίου.

Στην τελευταία ενότητα γίνεται μια σύντομη αναφορά σε ορισμένες επιπλέον παραμέτρους του σχεδιασμού που αφορούν στη διαχείριση των υλικών με κριτήριο τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο σύνολο του κύκλου ζωής τους. Περιλαμβάνονται επίσης επτά παραρτήματα τα οποία περιέχουν πρόσθετες τεχνικές πληροφορίες και λεπτομέρειες, αναλυτικές υπολογιστικές σχέσεις και μεθόδους τεκμηρίωσης

Γιατί αλλάζει τώρα το μεθοδολογικό πλαίσιο του ενεργειακού σχεδιασμού κτιρίων στη χώρα

Οι νομοθετικές και κανονιστικές εξελίξεις σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο αλλά και οι τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων ετών, δημιούργησαν την ανάγκη να επικαιροποιηθεί το εθνικό μεθοδολογικό πλαίσιο σχεδιασμού των κτιρίων και της αξιολόγησης της ενεργειακής αποδοτικότητας τους.

Όπως είναι γνωστό, η Πολιτεία, με βάση τις ευρωπαϊκές οδηγίες, έχει καθιερώσει υποχρέωση όλα τα νέα κτίρια να σχεδιάζονται ως κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας (nZeb). Η υποχρέωση αυτή ισχύει από 1/1/2019 για όλα τα δημόσια κτίρια, από 1/1/2021 ισχύει για τα υπόλοιπα κτίρια εκτός κατοικίας, ενώ από 1/6/2021 ενεργοποιείται η ανωτέρω υποχρέωση και για τα κτίρια κατοικίας. Με βάση τον ορισμό που έχει δοθεί από το ΥΠ.ΕΝ. για να χαρακτηριστεί ένα κτίριο ως «σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας» (nZeb) πρέπει ενεργειακά να κατατάσσεται στην κατηγορία “Α” ή υψηλότερα.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ένα τέτοιο κτίριο πρέπει να καταναλώνει λιγότερη από τη μισή ενέργεια από αυτή που θα κατανάλωνε αν ήταν κατασκευασμένο με τις ελάχιστες προδιαγραφές που τέθηκαν με τον πρώτο Κ.Εν.Α.Κ. (του 2011), γεγονός που «αυστηροποιεί» αρκετά και θέτει ιδιαίτερες προκλήσεις στον σχεδιασμό των νέων κτιρίων.

Οι εξελίξεις αυτές συνδυάζονται, παράλληλα, με τους νέους εφαρμοστικούς κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ενεργειακή αποδοτικότητα των συσκευών (Ecodesign και Energy Labelling), που ήδη ισχύουν, για το σύνολο των προϊόντων που εγκαθίσταται στα κτίρια.

Σε αυτό το πλαίσιο και μετά από σχετικό μνημόνιο συνεργασίας που υπογράφηκε ανάμεσα στο ΥΠΕΝ και το ΤΕΕ, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας αναθεωρεί στο σύνολο τους τις Τεχνικές Οδηγίες που αφορούν στον ενεργειακό σχεδιασμό των κτιρίων και εκδίδει μια σειρά από νέες Τεχνικές Οδηγίες που έχουν σκοπό να βοηθήσουν τον τεχνικό κόσμο να ανταπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις σχεδιασμού των νέων κτιρίων.

Ειδικότερα προγραμματίζονται τα εξής:

Υπό αναθεώρηση:

1. Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1: Αναλυτικές εθνικές προδιάγραφες παραμέτρων για τον υπολογισμό της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων και την έκδοση του πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης.

Αλλαγές σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση.

2. Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-2: Θερμοφυσικές ιδιότητες δομικών υλικών και έλεγχος της θερμομονωτικής επάρκειας των κτιρίων.

Αλλαγές σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση.

3. Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-4: Οδηγίες και έντυπα εκθέσεων ενεργειακών επιθεωρήσεων κτιρίων, συστημάτων θέρμανσης και συστημάτων κλιματισμού.

Αλλαγές σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση.

Νέα έκδοση – νέες ΤΟΤΕΕ:

1. Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-6: Βιοκλιματικός σχεδιασμός στον ελλαδικό χώρο.
2. Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-7: Τεχνητός και Φυσικός Φωτισμός κτιρίων.
3. Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-8: Εγκαταστάσεις αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας σε κτίρια.
4. Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-9: Οικονομική αξιολόγηση ενεργειακών επενδύσεων.
5. Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-10: Στοιχεία υπολογισμού εγκαταστάσεων θέρμανσης – ψύξης – αερισμού (κλιματισμού) ζεστού νερού χρήσης κτιριακών χώρων.

Τα κείμενα των ΤΟΤΕΕ (υπό αναθεώρηση και υπό έκδοση) αναρτούνται σταδιακά προς διαβούλευση με την ολοκλήρωση της επεξεργασίας τους από τις ομάδες που τις μελετούν. Οι ΤΟΤΕΕ που αναθεωρούνται παραμένουν προς διαβούλευση 2-3 εβδομαδες ενώ οι νέες ΤΟΤΕΕ για 5 εβδομάδες. Ακολούθως, οι παρατηρήσεις και τα σχόλια συγκεντρώνονται και ακολουθεί το στάδιο της ενσωμάτωσης. Κατόπιν, μετά την ολοκλήρωση της επεξεργασίας τους και την υιοθέτηση από το ΤΕΕ προς γενική χρήση (η οποία εκτιμάται ότι θα ολοκληρώνεται εντός λίγων  μηνών), θα αποστέλλονται στο αρμόδιο ΥΠΕΝ για τις δικές του ενέργειες (πχ έκδοση σε ΦΕΚ).

Λίγα λόγια για τις ΤΟΤΕΕ

Το ΤΕΕ – ως Τεχνικός Σύμβουλος της Πολιτείας – έχει συνδράμει καθοριστικά σε ανάλογα θέματα που αφορούν στον κτιριακό τομέα, τα έργα υποδομής αλλά και την ενεργειακή αποδοτικότητα στη χώρα μας, όπως οι ΤΟΤΕΕ για τα κτίρια, η ΤΟΤΕΕ Οδοφωτισμού, το Παρατηρητήριο Ενέργειας του ΤΕΕ, η λειτουργία του ως Εθνικός Συντονιστής του Συμφώνου των Δημάρχων για την Ενέργεια και την Κλιματική Αλλαγή αλλά και ως Εθνικού Τμήματος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ενέργειας (WEC).

Οι Τεχνικές Οδηγίες του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΟΤΕΕ), ιστορικά και παγίως, στοχεύουν να καλύψουν υπάρχοντα – κάθε φορά – κενά στις Ελληνικές Τεχνικές Προδιαγραφές που διέπουν τον κατασκευαστικό και τον παραγωγικό τομέα και αποτελούν την σταθερή επιβεβαίωση της πολιτικής του ΤΕΕ να συμβάλλει στη δημιουργία τεχνολογικής υποδομής στη Χώρα μας.

Τα κείμενα των ΤΟΤΕΕ δίνουν συστάσεις σχετικές με το σχεδιασμό, την επιλογή των υλικών και εξαρτημάτων, την κατασκευή, την εγκατάσταση, τη συντήρηση και την χρήση ενός τεχνικού έργου. Με αυτά τα κείμενα προωθείται ο στόχος του ΤΕΕ να δοθεί συγκεκριμένο περιεχόμενο και να καθορισθούν οι κανόνες της τέχνης και της επιστήμης σε όλα τα στάδια της ζωής ενός τεχνικού έργου (σχεδιασμός, μελέτη, κατασκευή, επίβλεψη, παραλαβή, συντήρηση, χρήση). Οι ΤΟΤΕΕ αποτελούν οδηγίες του μεγαλύτερου επιστημονικού φορέα της χώρας και του επαγγελματικού φορέα των Ελλήνων Διπλωματούχων Μηχανικών προς τον τεχνικό κόσμο και τυχόν υποχρεωτική εφαρμογή τους καθιερώνεται μόνο με απόφαση του αρμόδιου υπουργού με ΥΑ που δημοσιεύεται σε ΦΕΚ.

Στα κείμενα υπάρχει συχνή αναφορά σε πρότυπα ΕΛΟΤ και όπου δεν υπάρχουν, σε διεθνή πρότυπα (ISO, Ευρωπαϊκά) ή αναγνωρισμένα εθνικά πρότυπα (DIN, BS, AFNOR κλπ). Αυτό, γιατί πιστεύουμε πως πρέπει να γίνει συνείδηση σε όλους τους Έλληνες Τεχνικούς η χρήση σε όλα τα στάδια της εργασίας τους των Τεχνικών Προτύπων.

Οι ΤΟΤΕΕ φιλοδοξούν να αποτελούν καθημερινό εργαλείο όλων των συντελεστών (και όχι μόνο των Μηχανικών) που συνεργάζονται στην εκτέλεση του έργου.