Πρόκειται για ένα στρατηγικό βήμα, το οποίο θέτει για πρώτη φορά κανόνες οργάνωσης του θαλάσσιου χώρου και ενσωματώνει τις ανάγκες προστασίας του περιβάλλοντος με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι αρμόδιοι υπουργοί Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, σημειώνουν ότι ο ΘΧΣ συνιστά το θεμέλιο για την ανάπτυξη της γαλάζιας και κυκλικής οικονομίας, καθορίζοντας τις επιτρεπόμενες ανθρώπινες δραστηριότητες σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας με πλήρη σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον.
Η ανακοίνωση σημειώνει ότι για πρώτη φορά αποτυπώνονται σε επίσημο κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, καθορίζοντας πλήρως την επήρεια της χώρας και των νησιών στις θαλάσσιες ζώνες. Ειδικότερα, η ΕΧΣΘΧ συνδυάζει συχνά αντικρουόμενες παραμέτρους – από κοινωνικές και οικονομικές έως περιβαλλοντικές και ενεργειακές – με στόχο την ενίσχυση της κλιματικής ανθεκτικότητας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, και την αναβάθμιση των θαλάσσιων μεταφορών και της ιχθυοκαλλιέργειας.
Η σύσταση του ΘΧΣ πραγματοποιήθηκε μετά από μακρά διαδικασία διαβούλευσης με αρμόδιους φορείς και τοπικές αρχές, ενώ το σχέδιο περιλαμβάνει την αλληλεπίδραση χερσαίων και θαλάσσιων δραστηριοτήτων σε τέσσερις χωρικές ενότητες, που ευθυγραμμίζονται με τη διοικητική διάρθρωση των Περιφερειών. Οι πρώτες 12 από τις 13 περιφερειακές ζώνες έχουν ήδη καταρτιστεί, με το τελευταίο να είναι υπό επεξεργασία.
Ο ΘΧΣ διασφαλίζει τη βιώσιμη εκμετάλλευση των θαλάσσιων πόρων της Ελλάδας, ενώ εντάσσεται πλήρως στην ευρωπαϊκή στρατηγική για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, όπως η Πράσινη Συμφωνία και η Στρατηγική για τη Θαλάσσια Ασφάλεια. Οι θαλάσσιες ζώνες της χώρας προσδιορίζονται με βάση τις διεθνείς συμφωνίες οριοθέτησης, όπως οι ελληνοϊταλικές και ελληνοαιγυπτιακές συμφωνίες του 2020.
Η καταδίκη της χώρας από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο
Πρόκειται για την υλοποίηση της Οδηγίας 2014/89/ΕΕ για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, με την Ελλάδα να πληρώνει τη «μη συμμόρφωση» της μέσω καταδικαστικής απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, έπειτα από καθυστέρηση στην εφαρμογή της. Η καταδίκη υπογραμμίζει την ανάγκη για γρήγορη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη του σχεδιασμού, παρά τις προκλήσεις που απορρέουν από τις γεωπολιτικές και γεωγραφικές συνθήκες.
Το κείμενο της καταδίκης τόνιζε την ολιγωρία της χώρας και αντικρούει τα επιχειρήματα για τους παράγοντες της καθυστέρησης, τα οποία αφορούσαν την πολυπλοκότητα του θεσμικού πλαισίου, τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, την εκτεταμένη ακτογραμμή και την πολυνησιωτικότητα, τις γεωπολιτικές συνθήκες που επικρατούν στην Ανατολική Μεσόγειο, και τη διμερή συμφωνία την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο.
Η καταδικαστική απόφαση ανέφερε ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να επικαλούνται εσωτερικές δυσχέρειες, τα γεωγραφικά τους χαρακτηριστικά, αντικειμενικές αδυναμίες, ή ανωτέρα βία για να δικαιολογήσουν την παράβαση των υποχρεώσεών τους καθώς ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός δεν θίγει τα κυριαρχικά δικαιώματα και τη δικαιοδοσία των κρατών μελών επί των θαλάσσιων υδάτων, δεν συνδέεται με τη διαδικασία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών και δεν μπορεί να εξαρτάται από τη συνεργασία τρίτου κράτους.
Οι αντιδράσεις της Τουρκίας
Η μονομερή δράση και οι αξιώσεις της Ελλάδας για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό δεν θα έχουν νομικές συνέπειες για την Άγκυρα, δήλωσε την Τετάρτη το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών μετά την ανακοίνωση της Ελλάδας για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό στο πλαίσιο της ΕΕ.
«Ορισμένες από τις περιοχές που καθορίζονται στο 'Σχέδιο Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού' (MSP) που ανακοίνωσε η Ελλάδα στο πλαίσιο της νομοθεσίας της ΕΕ παραβιάζουν τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τουρκίας τόσο στο Αιγαίο Πέλαγος όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο», δήλωσε το Υπουργείο.
Ταυτόχρονα η Τουρκία ανακοίνωσε οτι θα αποστείλει τους δικούς της χάρτες στην UNESCO και στα ΗΕ
Η πρόσφατη αντίδραση της Τουρκίας στο νέο Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, με την αξίωση ότι ορισμένες περιοχές παραβιάζουν τις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας της, εντάσσεται στο ευρύτερο γεωπολιτικό πεδίο της Ανατολικής Μεσογείου. Ωστόσο, η Ελλάδα τονίζει ότι ο σχεδιασμός δεν θίγει τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών και δεν εξαρτάται από εξωτερικές συμφωνίες, εστιάζοντας στην προστασία των οικοσυστημάτων και την ευρωπαϊκή στρατηγική.
