Η γνωμοδότηση 135/2025 του Ε’ Τμήματος βασίστηκε στις αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ (146-149/2025), με το δικαστήριο να διαπιστώνει ότι το σχέδιο κινείται εντός του πλαισίου των συνταγματικών απαιτήσεων και των προηγούμενων αποφάσεων οι οποίες είχαν ακυρώσει τα οριζόντια εφαρμοζόμενα μπόνους δόμησης.
Το ΠΔ προβλέπει σειρά ρυθμίσεων σχετικά με τη διαδικασία προέγκρισης οικοδομικών αδειών, τη θέσπιση και καταβολή του περιβαλλοντικού ισοδυνάμου, καθώς και τον καθορισμό της εκκίνησης οικοδομικών εργασιών.
Πριν από την έκδοση άδειας, απαιτείται προέλεγχος, ενώ καθορίζει το ύψος του περιβαλλοντικού ισοδυνάμου καθώς και την διαδικασία καταβολής του σε ειδικό λογαριασμό του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων το οποίο διατίθεται αποκλειστικά στον οικείο δήμο για έργα περιβαλλοντικής αναβάθμισης, όπως διαμόρφωση κοινόχρηστων χώρων, δημιουργία πρασίνου, κατεδαφίσεις επικινδύνων κτισμάτων, κ.ά.
Επιπλέον το ΠΔ γίνεται σαφής καθορισμός της «εκκίνησης οικοδομικών εργασιών». Ως τέτοια αναγνωρίζονται: η έναρξη εκσκαφών ή σκυροδέτησης, η κατεδάφιση εντός εξαμήνου από την 11η Δεκεμβρίου 2024, καθώς και οι αρχαιολογικές ανασκαφές που τελέστηκαν έως την ίδια ημερομηνία στο πλαίσιο ισχύουσας άδειας. Η τεκμηρίωση γίνεται με δημόσια έγγραφα, δηλώσεις στον ΕΦΚΑ, συμβάσεις και αεροφωτογραφίες.
Το ΠΔ δίνει τη δυνατότητα επανεκκίνησης οικοδομών με ακυρωμένες ή υπό δικαστική προσφυγή άδειες, μέσω της καταβολής περιβαλλοντικού ισοδυνάμου. Ειδικότερα, το ΕΣΠΙΑΠ εφαρμόζεται ανά δημοτική ενότητα (ή δήμο για Αθήνα και Θεσσαλονίκη), με πόρους από το Πράσινο Ταμείο ή μέσω χορηγίας μελετών. Οι ιδιοκτήτες καταβάλλουν τέλος 8% επί της αξίας της επιπλέον δόμησης λόγω των κινήτρων του ΝΟΚ, ενώ σε έργα ενταγμένα στο Ταμείο Ανάκαμψης ή στο ΕΣΠΑ το ποσοστό αυξάνεται σε 15%.
Στις αντισταθμιστικές παρεμβάσεις για την αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, περιλαμβανονται η απόκτηση ακινήτων για κοινόχρηστους χώρους, αναλογικά με την υπέρβαση δόμησης καθώς και η αναβάθμιση υπαρχόντων κοινόχρηστων χώρων. Η δημιουργία και βελτίωση δικτύων πρασίνου, η κατεδάφιση αυθαίρετων ή επικίνδυνων κτισμάτων οι παρεμβάσεις για αναβάθμιση υποβαθμισμένων περιοχών και καθαρισμού και ανάδειξης ρεμάτων, η χρηματοδότηση δράσεων για «έξυπνες» και κλιματικά ουδέτερες πόλεις καθώς και η απόκτηση και αποκατάσταση διατηρητέων κτιρίων από ΟΤΑ
Η εφαρμογή των κινήτρων του ΝΟΚ σε επενδύσεις που εντάσσονται σε ειδικά πολεοδομικά καθεστώτα (όπως ΕΣΧΑΣΕ, ΕΣΧΑΔΑ, ΣΟΑ και διατηρητέα κτίρια) προϋποθέτει υποβολή αιτήματος στο ΚΕΣΥΠΟΘΑ εντός τριών μηνών από την ισχύ του νόμου. Η αναγκαιότητα συνέχισης της άδειας θα αξιολογείται από το ΚΕΣΑ και το ΚΕΣΥΠΟΘΑ με βάση τεχνικά, οικονομικά και νομικά κριτήρια.
Με την εφαρμογή του νέου ΠΔ επιδιώκεται η οριστική ρύθμιση της χρήσης των πολεοδομικών κινήτρων του ΝΟΚ, η αποσαφήνιση των όρων δόμησης και η ενίσχυση της περιβαλλοντικής αναβάθμισης του αστικού χώρου.
